Zo bescherm je jezelf tijdens het kamperen tegen blikseminslag

Hoe kan ik mezelf buiten beschermen tegen blikseminslag?

Bijna alle blikseminslagen vinden plaats buiten gebouwen. Bliksem die vanuit de wolken de aarde bereikt, slaat in op plaatsen die hoger zijn dan de omgeving. Als je verrast wordt door het onweer bieden gebouwen met bliksembeveiligingssystemen en voertuigen met een metalen carrosserie bescherming tegen blikseminslag. In voertuigen, treinwagons of trekkercombinaties met metalen opbouw wordt een zogenaamde kooi van Faraday gevormd.

In houten of stenen hutten zonder bliksembeveiligingssysteem is het raadzaam om in het midden van het gebouw in een hurkpositie te gaan zitten. Als dergelijke beschermingsvoorzieningen niet beschikbaar zijn:

• vermijd je alle open plekken, zoals heuvels, open terrein, randen van hellingen, bosranden, enkele bomen en boomgroepen, oevers en houten masten.
• hetzelfde geldt voor parkeerplaatsen voor voertuigen en tenten: in geval van twijfel verlaat je liever de parkeerplaats en zoek je een veilige plek op.
• zoek je dieper gelegen terrein op, zoals holle wegen, de voet van een rotsachtige uitstulping of het midden van een bos met gelijkmatig hoge bomen.
• hurk je met gesloten benen en ingetrokken hoofd (hurkhouding – niet zitten of liggen: stapspanning)
• raak je niemand aan, ook geen dieren.
• blijf je niet in groepen dicht bij elkaar staan, maar zoekt iedereen voor zich bescherming
• houd je afstand van metalen roosters en raak je geen hekken en metalen voorwerpen aan.
• ga je bij bomen minstens zo ver van de top van de takken zitten als de takken van de stam zijn verwijderd.

Ben ik in de tent of luifel beschermd tegen blikseminslag?

In een tent zijn mensen niet voldoende beschermd tegen de gevolgen van een blikseminslag. De bliksem slaat in op het metalen frame, overspringt en doorboort geïsoleerde delen, zoals de tentvloer, en stroomt meestal ongelijkmatig over de tentstokken naar de grond. Rond de tentstokken ontstaan in de bodem spanningstunnels met het risico van stapspanning. Een ander gevaar voor mensen is de nabijheid van het tentframe dat de bliksemstroom leidt. Vooral als het menselijk lichaam beter geaard is dan de naastgelegen tentstok kan er een vonkoverslag plaatsvinden en daarmee een stroomschok door het lichaam.

Hoe kan ik mezelf in de tent beschermen tijdens onweer?

Je moet de tent al verlaten voordat het onweer begint en – indien mogelijk – een voertuig of gebouw opzoeken. Lukt dat niet meer, dan doe je het volgende:

• Raak de tentwand en tentstokken niet aan, zelfs niet als de storm hevig is.
• Hurk in het midden van de tent – bij voorkeur zo ver mogelijk van de tentstokken verwijderd.
• Ga absoluut niet direct op de grond zitten, maar bij voorkeur op het droge luchtbed of een kampeerbed met metalen frame en raak daarbij het metaal en de grond niet aan.
• Verwijder stroomkabels die naar de tent leiden en andere kabels (WLAN, kabels voor de satellietantenne, et cetera).
• Verwijder plastic borden of rubberen doppen aan de voeten van de tentstokken voor een betere aarding.
Om stapspanning te voorkomen, moet het tentframe een gesloten metalen verbinding vormen. Dit wordt bereikt door de volgende maatregelen – in volgorde van hun effect:
• Leg een metalen ondergrond (draadgaas) onder de tentvloer en verbind deze geleidend met het tentframe.
• Verbind alle tentstokken met elkaar door een op de grond liggende metalen ringlijn, bij voorkeur met een middelkruis.
• Gebruik extra metalen tentstokken en vorm ze tot een frame. Hoe dichter het frame wordt, hoe meer de tentruimte vrij is van elektrische en magnetische velden (kooi van Faraday).

De laatstgenoemde maatregelen beschermen je theoretisch, maar zijn in de praktijk vaak niet goed uit te voeren, vooral als de storm snel dichterbij komt. Veel eenvoudiger is het om een dergelijke situatie compleet te vermijden en op tijd een veilige plek op te zoeken.

Ben ik veilig in de camper en caravan tijdens het rijden bij onweer?

Hoewel een bestuurder in zijn auto goed beschermd is tegen blikseminslag moet je tijdens onweer rekening houden met extra gevaren:

• Wees voorzichtig bij verkeerslichten, waarschuwingssystemen bij spoorwegovergangen en andere signaalsystemen tijdens en na een onweer. Door blikseminslagen kunnen deze uitgeschakeld zijn.
• De felle flits kan een zeer sterke, kortstondige verblinding veroorzaken. Dit kan voldoende zijn om van de weg te raken tijdens het rijden.
• Bovendien leidt onweer vaak tot hevige stortbuien, waardoor de weg glad kan worden. Zoek daarom tijdens een onweer bij voorkeur een parkeerplaats op.

Voertuigen met aluminium buitenbekleding

Er zijn geen problemen bij voertuigen met een buitenlaag van 0,5 mm dik aluminium. Deze en andere metalen onderdelen moeten echter geleidend verbonden zijn met het voertuigframe (anders treedt er een overslag op met beschadigingen op de onderbrekingspunten), dan kan de bliksem probleemloos de kortste weg naar de aarde vinden. Het stroomt ofwel via de steunpoten of kriksteunen weg of – als deze niet zijn uitgeschoven – via het best geaarde wiel. Toch moet je enkele zaken in acht nemen tijdens onweer:

• Sluit ramen, deuren en dakluiken.
• Stap niet in of uit (stapspanning).
• Raak geen metalen delen van het interieur aan, ook niet om af te wassen of te douchen.
• Trek de uitschuifbare antenne in, zelfs als de antennebuis niet met een metalen maar een aluminium buitenkant is verbonden.
• Trek antennekabels uit het apparaat en aard ze (verbind ze met de aluminium buitenkant).
• Trek de stroomkabel van 230 volt buiten het voertuig eruit en leg de stekker minstens een meter verwijderd neer, zodat overspanning veroorzaakt door bliksem niet op deze manier in het interieur van de camper of caravan terecht kan komen.

Voertuigen met kunststofopbouw

Een voertuig met een kunststofopbouw zonder metalen skelet of metaalgaas in de buitenwanden vormt geen kooi van Faraday en dus geen bescherming tegen blikseminslag. Een bliksem kan zonder problemen doordringen in het interieur van het voertuig op metalen voorwerpen, zoals gas- of elektrische installatie, of op de inzittenden. Gasleidingen kunnen daarbij lek raken op de verbindingspunten. In voertuigen van deze constructie bevind je je bij onweer bij voorkeur in het midden van het voertuig dicht bij de grond in hurkpositie.

Campers en caravans met een hef- of klapdak van kunststof

Door de opening in de kooi van Faraday van het voertuig ontstaat er een opening. Daarom moet je het volgende in overweging nemen:

• Sluit het hef- of klapdak.
• Kom niet met het hoofd in het gebied van het dak.
• Het is het veiligst als je je in de cabine van de camper bevindt.

Om de bliksembeveiliging te verbeteren, moeten in het kunststof dak metalen frames en stangen zijn ingewerkt die geleidend verbonden moeten zijn met het hefmechanisme en het metalen dak. Hiervoor dient ook een metalen bagagedrager op het dak, die aan de vier hoeken geleidend met de metalen huid en het chassis moet worden verbonden.

Controleer banden na blikseminslag

Als er een blikseminslag in het voertuig heeft plaatsgevonden, moet onder andere rekening worden gehouden met bandenschade. Opgewekte kunstmatige bliksem die in een hoogspanningslaboratorium werd opgewekt en slechts een honderdste tot een duizendste van de sterkte van natuurlijke bliksems bereikt, wist al de carrosserie en vooral de banden aan te tasten. Tubeless gordelbanden vertoonden millimetergrote gaten in de profielgroeven. Soms waren zelfs de draden van de stalen gordel gesmolten.

Waterinfiltratie en de resulterende corrosie van de stalen gordel kunnen leiden tot het loskomen van het loopvlak en tot een gevreesde klapband. Daarom moet je na een blikseminslag zeker controleren of de banden doorbraakplekken of andere schade vertonen. Of een bliksem nu de banden doorboort of een andere weg naar de aarde zoekt, is niet voorspelbaar. Het kan ook rechtstreeks vanaf de voertuigbodem of langs de zijwanden van de banden zijn weg naar de aarde vinden, waarbij de banden onbeschadigd blijven.

Foto: © mastersky – stock.adobe.com